Ngãi mẹ sinh thành

Lời bài Xẩm Thập Ân

Công cha ngãi mẹ sinh thành   
(ngãi: tình nghĩa, giống từ nghĩa)
Mang con chín tháng thai sinh một giờ

Trong lòng chẳng ngại tanh dơ

Nuôi con từ thủa ngây thơ như là

Chớ quên ngãi mẹ công cha

Công mẹ cũng lắm công cha thời nhiều

Nào khi bồng bế nâng niu

Sinh con đâu quản công lao nhọc nhằn

Nào khi con bú con ăn

Đêm nằm quần áo chiếu chăn ướt đằm

Ướt thời mẹ chịu đành tâm

Ráo xê con lại con nằm cho êm

Đốt đèn suốt cả thâu đêm

Chờ cho con ngủ ấm êm mẹ nằm

Mong ngày mong tháng mong năm

Mong bao giờ được lớn khôn bằng người

Dạy con phải giữ đạo trời

Kính thờ cha mẹ là người hiếu trung

Thái sơn phụ mẫu ngàn trùng

(phụ mẫu: cha mẹ. Câu này ý nói công lao cha mẹ như núi thái sơn vô cùng không kể xiết)

Khuyên con giữ đạo hiếu trung thảo hiền

Mẹ cha (thời già) chân yếu tay mềm

Đền cơm giả sữa kẻo phiền mẹ cha

(đền cơm giả sữa; báo hiếu công ơn cha mẹ nuôi dưỡng ta)

Nuôi con tươi tốt bằng hoa

Phòng khi tuổi luống khi già nhờ con (tuổi luống: tuổi đã nhiều)

Bõ công lội suối trèo non

Mẹ cha tích đức cho con sau này

Có tiên thời hậu mới hay

(tiên: trước, hậu: sau. Câu này khuyên con ăn ở có trước có sau.)

Cha trồng cây đức mẹ rầy đền ân

Khuyên con giữ đạo hiếu thân 

(đạo hiếu thân: đạo làm con giữ chữ hiếu với cha mẹ)

Cảm thương cha mẹ ân cần ra con

Mặc ai phải đạo làm con

Nhớ công cha mẹ lại càng nhớ thương

Thập ân ngẫm tới con thương

Lặng nghe tôi kể đoạn trường khúc nhôi

(đoạn trường khúc nhôi: nỗi niềm tâm sự xót xa như đứt từng khúc ruột vậy)

Một ân mẹ mới có thai

Âm dương nhị khí nào ai biết gì

Trong lòng mẹ chịu sầu bi

Miệng thời cay đắng dạ thời héo hon

Bữa ăn không biết miếng ngon

Đắng cay chua xót vì con đêm ngày

Hai ân ngãi mẹ bao tày

Mang con chín tháng có thai nặng nề

Thương con đi sớm về trưa

Của ngon vật lạ chẳng hề ước ao

Mang mể khó nhọc ôm giao

(mang mể: đeo mang gánh vác nhọn nhằn 

có thể dùng từ mang mển nghĩa là mang thai)

Nặng nề mẹ chịu quản bao công trình

Ba ân mùa tới tháng sinh

Khác gì ruột mẹ một mình ai ương (ai ương: khó chịu)

Kể từ thập nguyệt thai dương

( coi thời gian mang thai là mười tháng)

Thâm bào mang mể cùng con nhọc nhằn

Mang con vật lạ không ăn

Đã được chín tháng trông mong mười ngày

Tới tuần hoa nở liền tay (tới lúc sinh nở)

Bao giờ con đấy mẹ đây với mừng

Nén vàng lạng bạc nào bằng

Nâng thời bằng ngọc coi bằng bông hoa

Lắng nghe con khóc trong nhà

Xót xa lòng mẹ được mà lòng con

Sinh thành đạo đức núi non

Vì con mẹ chịu chiếu giường tanh hôi

Cù lao vất vả con ơi (cù lao : công lao cha mẹ)

Góc bể biên trời lai láng cồn toan (rộng lớn khôn xiết)

Bốn ân thảm thiết cơ hàn

Tanh dơ lai láng chứa chan ướt đằm

Ướt thời mẹ chịu đành tâm

Ráo xê con lại con nằm cho êm

Đốt đèn suốt cả thâu đêm

Chờ cho con ngủ ấm êm mẹ nằm

Năm ân sài ghẻ con cam (bệnh của trẻ con)

Của ngon vật lạ không ham không hề

Bao nhiêu của lạ vật kì

Miếng ngon miếng ngọt nhường thì cho con

Miếng nào cay đắng không ngon

Chịu khó ăn vậy cho con như vầy

Sáu ân con khóc (mẹ) lo thay

Ru đêm quên ngủ ru ngày quên ăn

Mùa đông giá rét căm căm

Chỗ ướt mẹ nằm chỗ ráo xê con

Thiếu gì của lạ miếng ngon

Thiếu gì thịt cá giò nem ngọt bùi

Cơm ăn với muối (mẹ) khen bùi

Nước kia đắng ngắt biết mùi gì ngon

Bảy ân tới lúc lên hoa (lên hoa: bệnh đậu mùa)

Biết bao khó nhọc xót xa đêm ngày

Để thời nặng nhọc đắng cay

Tốn bao tiền của thuốc thầy quản chi

Trông mong từng cữ từng thì

Chăm con từng tí từng ti lo dần

Con đau mẹ chẳng an thân

Mẹ cha những nỗi lo dần vì con

Thương thay lúc mẹ bồng con

Tuôn đôi dòng lệ như nguồn non xanh

Đói no mẹ nhịn cho đành

Cầu cho con khỏe mạnh lành là hơn

Tám ân xiết nỗi nguồn cơn

Thời lòng cha mẹ nghĩ quên đớn sầu

Bể trời rộng cả cao sâu

Lấy cân ai nhấc ai hầu được chưa

Lo dần ngày tháng thoi đưa

Gió mưa đã trải bây giờ mới hay

Quế nhung tiền nợ ông thầy 

(quế nhung: thứ thuốc bổ cho trẻ con)

Tốn bao nhiêu của đêm ngày vì con

Mẹ thời khoi khóp héo hon

(khoi khóp: chịu đựng cực khổ hao gầy hình dáng)

Gia tài cơ nghiệp vì con những là

Cầu cao bể rộng đã qua

Bấy giờ cha mẹ với đà an thân

Cả lớn khôn cha mẹ mừng thầm.

Thần hôn khuya sớm ân cần dạy nuôi

(thần: sớm; hôn: tối, khuya)

Thấy con ăn nói tươi cười

Bấy giờ cha mẹ mới nguôi trong lòng

Thấy con đẹp đẽ hình dong (hình dong: hình dáng)

Bấy giờ cha mẹ bằng lòng dưỡng sinh

Chín ân con đã trưởng thành

Gái trai định liệu học hành văn chương

Trai thời thi đỗ khoa trường

Khôi nguyên nhất cử bảng vàng đề danh

Gái thời lại dạy hiển vinh

Nhã nhặn nhu mì ngôn hạnh công dung

Mười ân cưới vợ gả chồng

Con con cháu cháu thong dong thọ trường

Chả gì hơn phụ mẫu tại đường 

(phụ mẫu tại đường: cha mẹ còn trong nhà

cha mẹ chưa khuất núi)

Tử tôn hưng thịnh văn chương đời đời

Thập ân từ đó mà thôi.